انیمیشن ایران در نیم قرن اخیر به سه بخش مختلف تقسیم شد :
قسمت اول پیداش : اواخر 1330 شمسی (1960 میلادی)
قسمت دوم انقلاب اسلامی : 1358 شمسی (1979 میلادی)
قسمت سوم کشف استعدادها : 1370 شمسی (1990 میلادی)
پیدایش انیمیشن در ایران
در اوایل سال 1330 یکی از خیابانهای تهران(لالهزار) مرکز بازیهای نور شد. مرتضی ممیز با طرح نئون از جمله نوشیدنی کانادا درای بر بام بنایی در فردوسی صدر هنرهای زیبا قرار گرفت.
در اواخر دههی 1330 (1950) وقتی اسفندیار احمدیه (ملقب به پدر انیمیشن ایران) هنوز پسر جوانی بود با دیدن فریمهای متوالی یک نوار فیلم (سلولوئیدی از کارتون میکی موس) که تصادفی دستش افتاده بود راز “حرکت” در فیلم را دریافت. او چنان از این کشف خود هیجان زده شده بود که تصمیم گرفت خودش نمونهای از آن را بسازد.
این هنرمند که در طراحی تبحر داشت توانست با استفاده از یک دوربین بولکس شانزده میلیمتری طراحیهای مدادیاش را به فیلم انیمیشن تبدیل کند و اولین فیلم انیمیشن ایران بهنام ملانصرالدین را به مدت 2 دقیقه بسازد.
در همین زمان هنرمند جوان دیگری بهنام نصرتالله کریمی که در رشتهی سینما و انیمیشن در پراگ تحصیل کرده بود به ایران بازگشت و کارش را در ادارهی فرهنگ و هنر با اسفندیار احمدیه شروع کرد. سپس جعفر تجارچی نیز به کریمی و احمدیه و پتروس پالیان پیوست. این چهار انیماتور اولین استودیوی انیمیشن ایران را بنا کردند و نتوانستند اولین انیمیشنهای کوتاه ایران را بسازند.
گروهی از طراحان،تصویرسازان،گرافیستها و نقاشان جذب هنر انیمیشن شدند و به تصاویر ساکن خود که حرکتی نداشتند جنبش، حرکت و جذابیت دادند، مانند: نفیسه ریاحی، نورالدین زرینکلک، فرشید مثقالی، علیاکبر صادقی، علیاکبر صادقی، آراپیک باغداساریان، مرتضی ممیز، دلارام رسولی و پرویز نادری.
کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان جوانترین و شایستهترین سازمان هنری و فرهنگیای بود که با راهاندازی مرکز فیلمسازی خود این دریچه را به روی هنرمندان مستعد و فیلمهای کودکان و نوجوانان گشود.این موسسه در اواخر 1330 (1950) شکل گرفت.
همزمان نورالدین زرین کلک، هنر آموختهی انیمیشن در بلژیک، اولین آموزشگاه انیمیشن را در ایران تاسیس کرد. ابتدا در سال 1353 (1974) در سطح کاردانی برای کانون پرورش و سه سال بعد در سطح کارشناسی ارشد در دانشگاه هنر فارابی.
در کمتر از یکدهه (1978-1970) چندین فیلم انیمیشن با کیفیت و محتوا در کانون تولید شد که از فستیوالهای بینالمللی جوایز فراوانی نصیب ایران کردند.
انقلاب اسلامی
انیمیشن ایران با شروع انقلاب اسلامی و به دلیل جنگ عراق با ایران به یک خواب زمستانی فرو رفت. برخی هنرمندان انیماتور نیز مانند دیگر هنرمندان تغییر شغل دادند و به دنبال کارهای دیگر رفتند، در این دوره چرخ تولید باز ماند مدارس هنری بسته شدند و فستیوال بینالمللی کودکان و نوجوانان تعطیل شد.
وسپس :
• کانون که بر اساس اصول جدید اسلامی توسط نسل دوم انیمیشن یعنی: مهین جواهریان، وجیهاله فرد مقدم، عبدالله علیمراد، رسول آزادی، احمر عربانی، صفرعلی اصغرزاده، فرخنده ترابی، بهروز یغمائیان، نادر یغمائیان و سعید توکلیان به اضافهی جمعی دیگر در این زمینه از نو بنا نهاده شده و تلاشهایی را برای زنده نگهداشتن انیمیشن انجام داد.
• مدرسهی انیمیشن جدیدی در رادیو و تلویزیون تحت نظارت سعید توکلیان به وجود آمد.
• دانشکدهی انیمیشن در سطح کارشناسی ارشد با مدیریت اکبر عالمی.
کشف استعدادها
• کامپیوترها وارد بازار شد و جوانان را به خلق حرکتهای اولیه و ساخت پیامهای تبلیغاتی سادهی انیمیشنی تشویق کرد.
• سازمان تلویزیونی بهنام صبا وابسته به صدا و سیما بر اساس موازین انقلاب فرهنگی و الگوهای اسلامی تاسیس شد.
• اصطلاحات اجتماعی از حدود سال 1370 (1997) باعث بوجود آمدن حمایتهایی برای فعالیتهای هنری از جمله انیمیشن شد.
در طول یک دهه دهها و صدها استودیوی کوچک و بزرگ تولیدات انیمیشن بهوجود آمد و هزاران دقیقه سریال و مجموعهی تلویزیونی بلند و کوتاه برای کودکان و نوجوانان با مقاصد سرگرمی آموزشی و دینی تولید شد.
در این دوران هنرمندانی همچون شهرام خوارزمی، شهرام حاج میرصادقی، حمید کریمیان فخار، علیرضا کاویان راد، صادق جوادی، فائز علیدوستی، محمدجعفر سلیمزاده، علیرضا گلپایگانی، مسعود مومنی، بهنام دلداده، امیرمحمد دهستانی، حمید بهرامی، بهزاد فراهت، نریمان گرانمایه، جمال رحمتی، کیارش زندی، مهدی خرمیان و برخی دیگر از هنرمندان توانستند به رشد انیمیشن ایران کمک بسزایی کنند.
• فستیوال بینالمللی فیلمهای انیمیشن توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با مدیریت محمدرضا کریمی صارمی در سال 1378(1999) شروع بهکار کرد و کوشید فضای خالی انیمیشن سالهای دههی 1350 را پر کند که مثمر ثمر بود.
هنرستانهای خصوصی تاسیس و دانشکدههای انیمیشن دولتی و دانشکدهی علمیکاربردی در مقطع کاردانی و کارشناسی انیمیشن به سایر فضاهای علمی کشور اضافه شد.
مطالب مرتبط:
انیمیشن
تاریخچه انیمیشن
استوری بورد
ایده پردازی